Trećina opština na svojim sajtovima nije objavila usvojenu odluku o završnom računu lokalnog budžeta za 2017. godinu, dok su samo četiri lokalne samouprave objavile polugodišnje izvještaje o izvršenju budžeta.
Sa ciljem da predstavimo aktuelno stanje i ukažemo na važnost proaktivnog objavljivanja informacija o lokalnim budžetima, Institut alternativa je u saradnji sa NVO Novi Horizont sproveo uporedno istraživanje i analizu internet stranica 23 lokalnih samouprava u Crnoj Gori.
Htjeli smo da saznamo u kojoj mjeri se građani pretragom sajtova mogu upoznati sa načinom na koji njihova opština prikuplja, planira i troši budžet/novac. To je podrazumijevalo pregled internet stranica opština u Crnoj Gori kako bi utvrdili da li se objavljuju ključni budžetski dokumenti: nacrt odluke o budžetu opštine za 2018. godinu, odluka o budžetu za 2018. godinu, odluka o završnom računu budžeta za 2017. godinu, polugodišnji izvještaj o izvršenju budžeta za 2017. godinu i budžetski vodič za građane.
Od traženih dokumenata, najredovnije su objavljivane odluke o budžetu (nacrt i usvojena verzija), dok tokom 2017. i 2018. godine nijedna opština nije objavila tzv. budžete za građane, koji podrazumijevaju predstavljanje budžetskih dokumenata u razumljivom obliku i jednostavnom formatu kako bi ih građani mogli shvatiti i o njima raspravljati.
Najlošiju ocjenu je dobila Opština Plav, koja u periodu istraživanja, uopšte nije imala funkcionalnu internet stranicu. Opština Ulcinj, koja na sajtu ima samo usvojenu odluku o budžetu za 2018. godinu, takođe sa svojim građanima dijeli zabrinjavajuće malo informacija o javnim finansijama.
Imajući u vidu važnost završnog računa budžeta, kao dokumenta koji, između ostalog, treba da prikaže sva odstupanja realizovane potrošnje od plana za tu godinu i izvještaj o kapitalnim projektima, činjenica da osam od 23 opštine na svojim sajtovima nije objavilo usvojenu odluku o završnom računu lokalnog budžeta je zabrinjavajuća. To znači da građani, putem sajtova opština Budva, Gusinje, Kolašin, Kotor, Petnjica, Plav, Rožaje i Ulcinj nijesu bili u mogućnosti da dobiju potpune informacije o izvršenju lokalnog budžeta u 2017. godini.
Samo su četiri opštine objavile izvještaje o izvršenju budžeta tokom prvih šest mjeseci 2017. godine (Bijelo Polje, Nikšić, Pljevlja i Podgorica). Izvještavanje o izvršenju budžeta tokom godine je važno kako bi građani i ostali zainteresovani akteri mogli da ostvare pravovremeni uvid u dinamiku javne potrošnje i imaju adekvatan osnov za planiranje budućih budžetskih prioriteta.
I kada je tražena dokumentacija objavljena na internet stranicama opština, ona se često nalazi u neistaknutim sekcijama, koje je teško pronaći, a u određenim slučajevima uz pogrešne nazive i slovne greške koje otežavaju pronalaženje. Najilustrativniji primjer, u tom smislu, je opština Nikšić koja, iako je objavila završni račun budžeta za 2017. godinu, to je uradila pod nazivom ”Zavrtni rafun”. Takođe, većina objavljenih dokumenata nije dostupna u mašinski čitljivom formatu, pa je otežano pretraživanje i preuzimanje ključnih budžetskih stavki koje su od posebnog interesa za određene grupe građana.
Novi zakon o finansiranju lokalnih samouprava, na insistiranje Instituta alternativa, donio je niz novina u pogledu obaveza opština da u toku godine izvještavaju i Skupštinu Opštine i javnost o tome kako troše novac. U narednom periodu obratićemo posebno pažnju na ispunjavanje novih obaveza.
Istraživanje o otvorenosti lokalnih budžeta je sprovedeno u okviru projekta “Money Watch: Civilno društvo, čuvar budžeta”, koji Institut alternativa sprovodi u saradnji sa Institutom za javne finansije i NVO Novi horizont, uz podršku Evropske unije i kofinansiranje Ministarstva javne uprave. Nalazi istraživanja su isključiva odgovornost Instituta alternativa i NVO Novi horizont, i ni na koji način ne odražavaju stavove Evropske unije i Ministarstva javne uprave.
Tim Instituta alternativa
Tim NVO Novi horizont
Većina opština ne objavljuje ključnu budžetsku dokumentaciju
